ในรัชกาลพระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๕ แห่งราชวงศ์จักรี
วันเสาร์ที่ ๕ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๔๐ ขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๓ ปีระกา ตรงกับวันมาฆะบูชา
คือวันเกิดของบุตรชายคนหัวปีของพระนรราชภักดี (ตรอง จินตยานนท์) นายอำเภอบางปลาม้า จังหวัดสุพรรณบุรี
และนางนรราชภักดี (พุก จินตยานนท์) ยังความโสมนัสให้แก่ผู้เป็นบิดามารดาเป็นอย่างยิ่ง
ท่านนายอำเภอบางปลาม้าได้ตั้งชื่อบุตรชายคนหัวปีของท่านว่า "ตรึก"

เมื่อทารกผู้ได้นามว่า "ตรึก" นี้เจริญวัยขึ้น ในฐานะเด็กน้อยเรือนร่างแบบบางผิวพรรณละเอียดอ่อนเปล่งปลั่งเป็นน้ำเป็นนวล
อันเป็นลักษณะที่บ่งบอกว่าเป็นผู้มีบุญวาสนาสูง เมื่อถึงวัยสมควรเล่าเรียนหนังสือก็ได้เข้าเรียนที่โรงเรียนในพระนคร

วันหนึ่งได้มีงานเลี้ยงเป็นพิธีในพระบรมมหาราชวัง
ซึ่งเป็นงานใหญ่ที่จำนวนมหาดเล็กเด็กชามีไม่พอ สำหรับตำแหน่งพนักงานเดินโต๊ะและรับใช้อื่น ๆ

นักเรียนรัฐศาสตร์ที่มีหน้าตาและหน่วยก้านดี จึงถูกเกณฑ์ไปช่วยในหน้าที่ดังกล่าว
นักเรียนรัฐศาสตร์ที่ถูกเกณฑ์ไปในครั้งนี้ ก็ได้มีนายตรึกรวมอยู่ด้วยผู้หนึ่ง

เมื่อพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๖ ได้ทอดพระเนตรเห็นรูปร่างหน้าตา ผิวพรรณ
และหน่วยก้านของหนุ่มน้อยตรึกเข้า ก็ทรงพอพระทัยเป็นอย่างยิ่ง
ถึงกับทรงรับสั่งให้เข้าเฝ้า แล้วทรงไต่ถามถึงเหล่ากอพงศ์พันธุ์ เมื่อพระองค์ทราบจะแจ้งดีแล้วก็ดำรัสว่า

"เมื่อเรียนจบแล้วมาอยู่กับข้า"

พระยานรรัตนราชมานิตเป็นผู้ที่เคร่งครัดต่อหน้าที่การงาน ยากที่ใครเสมอเหมือนได้
และเป็นผู้ที่ทำอะไรทำจริง ไม่ถือตัว และไม่แบ่งชั้นวรรณะ แม้แต่เครื่องแต่งกายก็สวมใส่อย่างธรรมดา คือ เสื้อขาว กางเกงขาว
มักจะชอบเดินไปไหนมาไหนเสมอ พระยานรรัตนราชมานิตให้ข้อคิดในการเดินว่า นั่นคือการออกเอ็กเซอไซส์ไปในตัว

บางครั้งพระยานรรัตนราชมานิตก็จะนั่งรถลาก หรือที่ชาวบ้านเรียกกันว่า "รถเจ๊ก" สมัยนั้นคนจีนมีอาชีพรับจ้างลากรถเป็นส่วนมาก
และถ้าวันไหนเกิดอารมณ์ดี นึกครึ้มอกครึ้มใจขึ้นมา ขณะที่พระยานรรัตนราชมานิตนั่งอยู่บนรถลากมองเห็นคนจีนลากรถเหนื่อยหอบ
ท่านเจ้าคุณก็จะลงมาสับเปลี่ยนกับคนจีน ลากรถแทนคนจีนลากรถเสียเองก็ยังมี
ทำความแปลกใจให้แก่เจ้านายชั้นผู้ใหญ่และผู้ที่พบเห็นทุกคน เลยกลายเป็นเสียงซุบซิบเล่าสู่กันฟังจนหนาหู
แต่พระยานรรัตนราชมานิตก็มิได้สนใจต่อข่าวลือที่เป็นมงคล และอัปมงคลแต่ประการใดเลย

พระยานรรัตนราชมานิตได้รับใช้ใต้เบื้องยุคลบาทของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๖ ด้วยความจงรักภักดีเรื่อยมา
จนกระทั่งล้นเกล้าฯ เสด็จสวรรคต พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๗ ก็ขึ้นเถลิงราชสมบัติสืบต่อมา
ก็มีพระราชประสงค์อยากจะได้ตัวพระยานรรัตนราชมานิตไว้ในราชการ
จึงรับสั่งให้เจ้าคุณไพชยนเทพ (ทองเจือ ทองใหญ่) ไปติดต่อเพื่อขอชุบเลี้ยงเยี่ยงรัชกาลที่ ๖
แต่พระยานรรัตนราชมานิต ผู้ยึดมั่นในคติที่ว่า "ข้าสองเจ้าบ่าวสองนายนั้นไม่ดีแน่"
จึงได้กราบบังคมทูลแก่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๗ ไปว่า

"ล้นเกล้า ฯ รัชกาลที่ ๖ ทรงชุบเลี้ยงมา เหมือนกับเอาตะกั่วมาชุบให้เป็นทอง
ถึงล้นเกล้า ฯ รัชกาลที่ ๗ จะทรงชุบเลี้ยงให้ดีปานใด ก็เปรียบเหมือนกับเอาทองคำไปลงยาฝังเพชรเท่านั้น"

ถึงแม้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๗ จะทรงให้ใครมาติดต่อกับพระยานรรัตนราชมานิตหลายครั้งหลายหน
แต่พระยานรรัตนราชมานิตก็มิได้ตอบตกลงสักครั้งเดียว

จนกระทั่งถึงวันถวายพระเพลิงพระมหาธีรราชเจ้ารัชกาลที่ ๖ เมื่อวันที่ ๒๔ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๖๘
พระยาท่านเจ้าคุณนรรัตนราชมานิตจึงได้สละทรัพย์สมบัติ มอบที่ดิน ๔ ไร่และทรัพย์สินเงินทองทั้งหมดแก่วัดเทพศิรินทราวาส

และอุปสมบทเพื่ออุทิศพระราชกุศลถวายแด่สมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
เนื่องในงานถวายพระเพลิงพระบรมศพ เมื่อวันที่ ๒๔ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๖๘
ณ วัดเทพศิรินทราวาส โดยมีสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (เจริญ ญาณวรเถระ) เป็นพระอุปัชฌาชย์
ได้รับฉายาทางสมณเพศว่า "ธมฺมวิตกฺโก ภิกขุ" และได้ครองสมเพศตลอดมาจนถึงมรณภาพ